Bệnh suy thận mạn: nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và cách điều trị

Thận đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ chất thải, điều hòa thành phần, lưu lượng máu và huyết áp đồng thời cân bằng nội môi khoáng chất. Bệnh suy thận mãn tính là một dạng rối loạn chức năng thận nếu để lâu sẽ phát triển đến giai đoạn cuối. Bài viết này giúp bạn tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và cách chữa suy thận hiệu quả

Bệnh suy thận mạn là gì

Thận có liên quan đến cân bằng chất lỏng và chất điện giải, loại bỏ chất thải và sản xuất hormone. Một số điều kiện có thể ảnh hưởng đến chức năng thận bao gồm nhiễm trùng, sỏi thận, chấn thương thận cấp tính (AKI) và bệnh thận mãn tính (CKD).

Khi thận bị tổn thương hoặc bị bệnh, chúng có thể mất đột ngột hoặc dần dần mất khả năng thực hiện các chức năng quan trọng này. Điều này dẫn đến chất thải và chất lỏng tích tụ và điều hòa nội tiết tố bất thường huyết áp và cân bằng nội môi.

Khác với suy thận cấp tính xảy ra đột ngột, thì suy thận mạn xảy ra theo từng giai đoạn. Các giai đoạn của suy thận mạn được xác định dựa vào mức lọc cầu thận (ml/phút/1,73m2) bao gồm:

• Giai đoạn 1 (GFR>90): Có xuất hiện tổn thương thận nhưng mức lọc cầu thận vẫn bình thường hoặc giảm nhẹ.
• Giai đoạn 2 (GFR khoảng 60-89): Tổn thương thận với mức lọc cầu giảm nhẹ
• Giai đoạn 3 (GFR khoảng 30-59): Tốc độ lọc của thận giảm trung bình
• Giai đoạn 4 (GFR khoảng 15-29): Tốc độ lọc của thận giảm mạnh
• Giai đoạn 5 (GFR<15): đây là suy thận giai đoạn cuối, thận gần như mất hết chức năng và bệnh nhân phải lọc máu hoặc ghép thận để duy trì sự sống

Nguyên nhân suy thận 

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh suy thận, đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất là những người mắc các tính trạng sức khỏe dưới đây

Lượng máu được lọc qua thận giảm

Mất lưu lượng máu đến thận đột ngột có thể khiến suy giảm chức năng thận. Các yếu tố làm giảm lượng máu đến thận bao gồm: đau tim, suy gan, mất nước, bỏng nặng, dị ứng, nhiễm trùng…Ngoài ra huyết áp cao và thuốc chống viêm cũng gây ra hiện tượng này

Bệnh tiểu đường

Tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh suy thận với 44% người mắc bệnh thận là do bị tiểu đường. Bệnh tiểu đường có thể tác động đến lưu thông máu trong cầu thận là một phần của hệ thống lọc máu của thận. Những người mắc bệnh tiểu đường cũng có thể có các yếu tố nguy cơ sau:

• Huyết áp cao
• Kiểm soát glucose kém
• Tiền sử gia đình mắc bệnh thận

Những thay đổi trong chức năng thận có thể bắt đầu trong vòng 2 đến 5 năm sau khi chẩn đoán bệnh tiểu đường. Trong vòng từ 10 đến 30 năm được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường loại 1 thì 30 – 40% người mắc bệnh thận giai đoạn cuối

Bệnh thận trong bệnh tiểu đường loại 2 theo một mốc thời gian tương tự như bệnh tiểu đường loại 1, nhưng bệnh tiểu đường loại 2 thường xảy ra sau này trong cuộc sống.

Bệnh cao huyết áp

Huyết áp cao (tăng huyết áp) là nguyên nhân phổ biến thứ 2 sau tiểu đường dẫn đến suy thận. Khoảng 29% trường hợp suy thận là do huyết áp cao. Huyết áp cao làm suy yếu các mạch máu trong toàn bộ cơ thể, bao gồm cả thận, điều này dẫn đến thận mất khả năng hoạt động.

Khi các mạch máu trong thận bị tổn thương, chúng mất khả năng loại bỏ chất thải và chất lỏng ra khỏi cơ thể. Chất lỏng tăng thêm làm tăng huyết áp thậm chí nhiều hơn nữa tạo ra một chu kỳ có thể dẫn đến suy thận.

Các bác sĩ khuyến cáo bệnh nhân luôn giữ huyết áp ổn định dưới 140/90. Để làm được điều này bạn cần ăn uống điều độ, tập thể dục, giảm căng thẳng, không hút thuốc và sử dụng thuốc để hạ huyết áp

Bệnh viêm cầu thận

Bệnh viêm cầu thận chiếm khoảng 7% nguyên nhân gây suy thận mạn. Các tiểu cầu thận là những bộ lọc siêu nhỏ trong mỗi quả thận, nơi máu được lọc sạch. Bệnh cầu thận làm hỏng các bộ lọc quan trọng này khiến thận không còn khả năng lọc bỏ chất thải đúng cách

Với viêm cầu thận, chất thải tích tụ trong máu. Protein và thậm chí các tế bào hồng cầu có thể rò rỉ vào nước tiểu. Khi máu mất khả năng hấp thụ thêm chất lỏng, nó gây ra sưng trong cơ thể, đặc biệt là ở tay và mắt cá chân. Những căng thẳng trên hệ thống lọc thận thận cuối cùng có thể dẫn đến suy thận.

Bệnh thận đa nang

Bệnh thận đa nang (PKD) có tính di truyền và gây ra khoảng 1,6% trường hợp mắc bệnh suy thận mạn.  Thận đa nang gây sự tích tụ của các u nang thận và các nang này chứa đầy chất lỏng. Khi có quá nhiều u nang và kích thước u lớn, thận sẽ bị giãn và ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc, lâu dẫn dẫn đến suy thận

Triệu chứng suy thận mạn

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây thì hãy đi khám ngay vì rất có thể đó là biểu hiện của bệnh suy thận mạn

• Nước tiểu sẫm màu, có mùi khó chịu
• Nước tiểu có bọt
• Đi tiểu nhiều lần trong ngày
• Đôi khi có cảm giác tiểu rát, đau buốt
• Có bất thường về số lượng nước tiểu mỗi lần đi
• Bị phù, sưng mặt, chân tay
• Tăng huyết áp
• Đau lưng thận kèm theo sốt
• Thiếu máu
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân
• Ngứa da lan rộng

Những dấu hiệu này cũng có thể chỉ ra các vấn đề khác ngoài thận. Đối với những người đã bị huyết áp cao hoặc bệnh tiểu đường thì điều quan trọng là bạn cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ một cách nghiêm ngặt.

Nhận biết triệu chứng suy thận qua nước tiểu khi mẫu nước tiểu có sự hiện diện của máu, màu đậm, phía trên nổi bọt. Nếu có mùi hôi thì có thể nghi ngờ nhiễm trùng. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng là cấp tính nhưng có thể tiến triển thành dạng mãn tính. Viêm thận mãn tính là một bệnh nhiễm trùng thận dai dẳng – tổn thương có thể góp phần gây ra bệnh suy thận

Chẩn đoán suy thận

Xét nghiệm bệnh thận mãn tính kịp thời là chìa khóa để phát hiện và chẩn đoán sớm bệnh. Can thiệp ở giai đoạn đầu của suy thận sẽ giúp thận hoạt động được lâu hơn, trì hoãn nhu cầu lọc máu. Một khi bạn được chẩn đoán bị bệnh thận thì bạn phải theo dõi sức khỏe thường xuyên để quản lý bệnh tốt nhất

Các xét nghiệm chức năng thận đơn giản sẽ giúp bác sĩ xác định bạn có bị suy thận hay không. Sau khi đo chỉ số creatinine trong suy thận bằng xét nghiệm máu, mức lọc cầu thận ước tính (eGFR) có thể được tính bằng tuổi, cân nặng, kích thước cơ thể, dân tộc và giới tính.

• eGFR cho thấy thận của bạn hoạt động tốt như thế nào. Giá trị eGFR từ 120 trở xuống có thể chỉ ra bệnh thận. Bác sĩ cũng có thể thực hiện các xét nghiệm khác trước khi xác định chẩn đoán bệnh thận.
• Tỷ lệ Albumin niệu-creatinine (ACR): 30 mg/gm hoặc ít hơn thì là bình thường. Cao hơn 30 mg/gm có thể cho thấy thận có vấn đề
• Đo huyết áp: 120/80 là bình thường, lớn hơn giá trị này cho thấy huyết áp cao. Người bị huyết áp cao sẽ tăng nguy cơ bị bệnh suy thận và cần xét nghiệm, chẩn đoán thêm
• Huyết thanh creatinine: Kết quả creatinine huyết thanh lớn hơn 1,2 đối với phụ nữ hoặc lớn hơn 1,4 đối với nam giới là dấu hiệu cho thấy thận không hoạt động bình thường
• Nitơ urê máu (BUN): BUN trong khoảng 7-19 là bình thường. Mức cao hơn 20 là dấu hiệu suy giảm chức năng thận hoặc mất nước

Ngoài ra để chẩn đoán suy thận, bác sĩ có thể xem xét các xét nghiệm khác bao gồm sinh thiết thận, siêu âm hoặc chụp CT

Những ai nên đi khám thận

Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ như bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao, hoặc có tiền sử gia đình bị suy thận thì nên đi khám, xét nghiệm suy thận mãn tính ít nhất mỗi năm 1 lần. Bệnh nên được điều trị càng sớm càng tốt để làm chậm quá trình tiến triển

Làm xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe thận là rất quan trọng đối với sức khỏe hiện tại và tương lai của bạn. Cho dù bạn và bác sĩ của bạn đang tìm kiếm một chẩn đoán hoặc theo dõi kế hoạch điều trị của bạn hoạt động tốt như thế nào, hành động sớm luôn luôn là tốt nhất

Bệnh suy thận có nguy hiểm không

Suy thận là bệnh rất nguy hiểm, các biến chứng phổ biến nhất của suy thận bao gồm thiếu máu, bệnh xương khớp, bệnh tim, kali cao và tích tụ chất lỏng gây phù.

• Thiếu máu: Thận giúp cơ thể tạo ra các tế bào hồng cầu. Khi thận không hoạt động hiệu quả, cơ thể sẽ không có đủ hồng cầu. Tình trạng này được gọi là thiếu máu
• Bệnh xương khớp: Bạn cần canxi và vitamin D để có xương chắc khỏe. Thận khỏe mạnh giúp xương chắc khỏe. Khi bị suy thận, thận không thể làm công việc quan trọng này
• Bệnh tim: Tim và thận có mối liên hệ mật thiết với nhau, khi 1 trong 2 cơ quan bị bệnh thì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan còn lại. Bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở những người chạy thận nhân tạo
• Vấn đề tình dục: suy thận gây rối loạn cương dương, giảm nhu cầu tình dục và giảm khả năng sinh sản. Ở phụ nữ có thai, suy thận ảnh hưởng đến cả mẹ và em bé

Điều trị suy thận

Phương pháp điều trị suy thận phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, phổ biến nhất là tiểu đường và huyết áp cao. Tổn thương thận là vĩnh viễn nên các phương pháp chữa trị chỉ có tác dụng phục hồi phần nào chức năng thận chứ không khỏi được 100%. Dưới đây là một số biện pháp giúp thận khỏe hơn, hoạt động tốt hơn

• Kiểm soát hiệu quả lượng đường trong máu nếu bạn bị bệnh tiểu đường
• Giữ huyết áp ổn định, khỏe mạnh
• Thực hiện chế độ ăn ít muối, ít chất béo
• Tập thể dục ít nhất 30 phút vào các ngày trong tuần
• Giữ cân nặng khỏe mạnh, không bị béo phì
• Không hút thuốc lá
• Hạn chế rượu bia
• Sử dụng thuốc theo đơn của bác sĩ

Chế độ ăn cho người bị suy thận

Khi bị suy thận mạn, bạn cần thực hiện một chế độ ăn thân thiện với thận giúp bảo vệ thận khỏi các tổn thương bên ngoài đồng thời ngăn chặn các chất không tốt cho thận tích tụ trong cơ thể. Cơ thể bạn sử dụng protein để xây dựng và sửa chữa mô. Nhưng khi bạn bị suy thận giai đoạn 3 hoặc 4, bác sĩ có thể đề nghị cắt giảm lượng protein bạn ăn.

Kali là một khoáng chất có trong nhiều loại thực phẩm kiểm soát nhịp tim. Thật không may, nó có thể tích tụ khi thận không hoạt động tốt như bình thường. Ngoài ra bạn cần bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất như vitamin C, Fe, axit folic từ ra củ quả.

Như vậy, bệnh suy thận mãn tính là tình trạng suy giảm chức năng thận tiến triển chậm trong khoảng thời gian vài năm. Nguyên nhân chính gây suy thận là bệnh tiểu đường và huyết áp cao. Triệu chứng thường được nhận biết khi theo dõi nước tiểu, thói quen đi tiểu, huyết áp, máu…Suy thận cần được phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt, nếu để sang giai đoạn cuối sẽ rất khó phục hồi và gây nhiều biến chứng nguy hiểm