Sỏi thận là một rối loạn phổ biến, với tỷ lệ mắc hàng năm là 8 trường hợp trên 1.000 người lớn. Nắm được nguyên nhân, triệu chứng sỏi thận sẽ giúp bạn dễ dàng phát hiện bệnh khi có các dấu hiệu từ đó có kế hoạch khám và điều trị kịp thời
Nội dung bài viết
Bệnh sỏi thận là gì
Sỏi thận là những vật cứng, được tạo thành từ hàng triệu tinh thể nhỏ. Hầu hết sỏi thận hình thành trên bề mặt bên trong của thận, nơi nước tiểu rời khỏi mô thận và đi vào hệ thống thu thập nước tiểu. Sỏi thận có thể nhỏ, giống như một viên sỏi nhỏ hoặc hạt cát, nhưng thường lớn hơn nhiều. Khoảng 5% số người bị sỏi thận trong đời.
Công việc của thận là duy trì sự cân bằng nước, khoáng chất và muối của cơ thể. Nước tiểu là sản phẩm của quá trình lọc này. Trong một số điều kiện nhất định, các chất thường hòa tan trong nước tiểu, chẳng hạn như canxi, oxalat và phốt phát, trở nên quá đậm đặc và có thể tách ra dưới dạng tinh thể. Một viên sỏi thận phát triển khi các tinh thể này dính vào nhau, tích tụ thành một khối nhỏ hoặc đá.
Thông thường các hóa chất sẽ được lọc bởi thận và được loại bỏ nhờ nước tiểu. Sau khi sỏi được hình thành, nó có thể ở trong thận hoặc di chuyển xuống đường tiết niệu để vào niệu quản. Đôi khi những viên sỏi di chuyển không gây đau đớn nhưng nếu chúng cứ tồn tại trong thận có thể gây đau khó chịu
Các loại sỏi thận
Có nhiều loại sỏi thận khác nhau
Sỏi canxi
Hầu hết sỏi thận bao gồm canxi và oxalate. Nhiều người hình thành sỏi chứa canxi có quá nhiều canxi trong nước tiểu, một tình trạng được gọi là tăng calci niệu. Nguyên nhân là do bạn có thể hấp thụ quá nhiều canxi từ ruột hoặc xương hoặc một số người thận gặp khó khăn trong việc điều chỉnh chính xác lượng canxi thải vào nước tiểu
Trong một số trường hợp, quá nhiều oxalate trong nước tiểu là kết quả của bệnh viêm ruột, như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng. Cũng có thể là do hậu quả của phẫu thuật đường ruột trước đó.
Sỏi struvite
Một số bệnh nhân tạo thành sỏi bao gồm hỗn hợp magie, amoni, phốt phát và canxi cacbonat, được gọi là struvite. Những viên sỏi này hình thành do hậu quả của việc nhiễm một số loại vi khuẩn có thể tạo ra amoniac. Amoniac có tác dụng làm tăng độ pH của nước tiểu, làm cho nó có tính kiềm và thúc đẩy sự hình thành struvite.
Sỏi axit uric
Axit uric được tạo ra khi cơ thể chuyển hóa protein. Khi độ pH của nước tiểu giảm xuống dưới 5,5, nước tiểu trở nên bão hòa với các tinh thể axit uric. Khi có quá nhiều axit uric trong nước tiểu, sỏi có thể hình thành. Sỏi axit uric phổ biến hơn ở những người tiêu thụ một lượng lớn protein, chẳng hạn như có trong thịt đỏ hoặc thịt gia cầm. Người bị bệnh gút cũng có thể hình thành sỏi axit uric.
Sỏi cystine
Sỏi cystine rất hiếm và chúng chỉ hình thành ở những người bị rối loạn chuyển hóa di truyền gây ra mức độ cao của cystine trong nước tiểu
Triệu chứng sỏi thận
Triệu chứng sỏi thận thường phụ thuộc vào kích thước của viên sỏi. Nhiều sỏi có kích thước quá nhỏ không đủ để gây ra bất cứ dấu hiệu nào cho người bệnh, cứ 10 người thì có 1 người gặp phải tình trạng này. Tuy nhiên bệnh nhân có thể cảm thấy đau khi sỏi di chuyển. Những viên sỏi lớn hơn có thể bị mắc kẹt trong niệu quản gây các biểu hiện như:
- Đau dữ dội ở 1 hoặc cả 2 bên lưng dưới
- Những cơn co thắt đột ngột của đau dữ dội thường bắt đầu ở lưng dưới xương sườn và có thể di chuyển xung quanh phía trước bụng đến tận háng, cơ quan sinh dục
- Có máu trong nước tiểu nhưng nhiều khi bạn khó có thể phát hiện ra do màu nước tiểu không đỏ hẳn
- Cảm thấy buồn nôn
- Buồn đi tiểu nhiều lần, tiểu gấp, có cảm giác nhói khi đi tiểu
- Sốt, đổ nhiều mồ hôi
- Cảm giác bồn chồn, không thỏa mái, mệt mỏi
Vị trí đau và cảm giác đau như thế nào phụ thuộc vào vị trí của viên sỏi thận. Những người bị sỏi thận thường mô tả cơn đau là dữ dội. Lưng dưới, bụng và hai bên là những vị trí thường xuyên bị đau và chuột rút. Sốt và ớn lạnh xuất hiện khi bị nhiễm trùng.
Chẩn đoán
Hầu hết mọi người được chẩn đoán bị sỏi thận sau khi trải qua cơn đau dữ dội. Cơn đau này xảy ra khi sỏi thận bị vỡ tại nơi nó hình thành rồi rơi vào hệ thống thu thập nước tiểu. Khi điều này xảy ra, sỏi có thể chặn sự thoát nước tiểu từ thận.
Cơn đau có thể bắt đầu ở lưng dưới và có thể di chuyển sang một bên hoặc háng. Các triệu chứng khác có thể bao gồm máu trong nước tiểu (tiểu máu), nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên hoặc kéo dài, tiểu gấp và buồn nôn.
Khi bác sĩ đánh giá bạn bị sỏi thận, bước đầu tiên sẽ là lịch sử đầy đủ và khám thực thể. Thông tin quan trọng liên quan đến các triệu chứng hiện tại, các sự kiện sỏi trước đây, các bệnh và tình trạng y tế, thuốc men, lịch sử chế độ ăn uống và lịch sử gia đình đều sẽ được thu thập.
Một bài kiểm tra thể chất sẽ được thực hiện để đánh giá các dấu hiệu của sỏi thận, chẳng hạn như đau ở sườn, bụng dưới hoặc háng. Bác sĩ sẽ tiến hành phân tích nước tiểu, để tìm máu hoặc nhiễm trùng trong nước tiểu. Một mẫu máu cũng sẽ được thu thập để có thể đo chức năng thận và công thức máu.
Mặc dù tất cả các xét nghiệm này là cần thiết nhưng sỏi thận chỉ có thể được chẩn đoán chắc chắn bằng đánh giá X-quang. Trong một số trường hợp, một tia X đơn giản, được gọi là KUB, sẽ đủ để phát hiện viên sỏi. Nếu bác sĩ yêu cầu thêm thông tin, có thể cần chụp cắt lớp tĩnh mạch (IVP) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT).
Đôi khi sỏi thận không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cả. Những viên sỏi không gây đau như vậy có thể được phát hiện khi bác sĩ đang tìm kiếm những thứ khác trên X-quang. Mặc dù sỏi không gây ra bất kỳ đau đớn, nó có thể gây ra các vấn đề khác chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát hoặc máu trong nước tiểu.
Sỏi thận có nguy hiểm không
Ngoài việc gây ra các triệu chứng đau, nôn mửa, tiểu ra máu thì sỏi thận có thể gây ra các biến chứng y tế nghiêm trọng như:
- Nhiễm trùng nặng bao gồm nhiễm trùng máu có thể đe dọa tính mạng
- Nguy cơ suy thận mãn tính do sẹo thận và tổn thương thận
- Mất chức năng thận dẫn đến phương án phải cắt bỏ 1 bên thận để duy trì sự sống
- Tắc nghẽn bàng quang khi kích thước viên sỏi lớn bị kẹt trong niệu đạo khi di chuyển đến bàng quang gây đau đớn
Cách chữa trị sỏi thận
Bạn có thể cần phải điều trị tại bệnh viện thay vì điều trị tại nhà. Nó phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và các biến chứng có thể xảy ra. Một số trường hợp cần điều trị tại bệnh viện bao gồm:
- Vẫn bị đau mặc dù đã uống thuốc giảm đau sau 1 giờ
- Đau ở nhà quá nặng
- Phát triển các dấu hiệu nhiễm trùng như sốt, nước tiểu đục
- Bị bí tiểu
- Bị mất nước vì buồn nôn hoặc sốt
- Có vấn đề về thận trước đó
- Đang mang thai
- Hệ thống miễn dịch đang bị ảnh hưởng
Điều trị tống thoát sỏi bằng thuốc
Nếu sỏi thận có đường kính dưới 10mm thì có thể không cần loại bỏ ngay lập tức. Bác sĩ sẽ kê cho bạn một số loại thuốc gọi là thuốc chẹn alpha. Thuốc chẹn kênh canxi là một lựa chọn khác. Phương pháp điều trị này hoạt động tốt nhất trong trường hợp cơn đau được kiểm soát tốt, thận không bị nhiễm trùng và khỏe mạnh
Điều trị bằng 1 trong 2 loại thuốc trên cơ may tống xuất sỏi có thể đạt 65% so với không điều trị. Cho đến nay chưa có nghiên cứu so sánh tác dụng giữa các loại thuốc ức chế α (tamsulosin, dosazosin và tetrazosin) hoặc với calcium channel blockers như nifedipine.
Mổ nội soi tán sỏi thận qua da đường hầm nhỏ
Đây là phương pháp sử dụng kỹ thuật cao thay thế cho mở mở. Sau khi đặt sonde niệu quản, bệnh nhân chuyển sang tư thế nằm sấp. Chọc dò đài thận dưới hướng dẫn của X-quang hoặc siêu âm. Ống nội soi được đưa vào thận qua đường hầm. Máy tán sỏi công suất lớn giúp tán sỏi thành các hạt vụn cuối cùng được đưa ra ngoài
Cách chữa bệnh sỏi thận tại nhà
Nếu bị sỏi thận nhẹ, kích thước sỏi nhỏ thì bạn hoàn toàn có thể áp dụng các phương pháp dân gian làm tiêu sỏi và tống chúng ra ngoài qua đường tiểu. Dưới đây là một số bài thuốc nam chữa sỏi thận tại nhà hiệu quả được nhiều người áp dụng
- Dứa: lấy 1 quả dứa khoét lỗ, cho vào đó 0,3g phèn chua rồi ninh trong 3 giờ để ăn cả cái và nước. Áp dụng trong vòng 1 tuần bạn sẽ thấy các triệu chứng sỏi thận suy giảm. Cách khác là nướng quả dứa trên lửa cho cháy vỏ rồi ép lấy nước trộn với 1 quả trứng gà đánh nhuyễn để uống.
- Kim tiền thảo: Sắc 40g kim tiền thảo lấy nước uống thay nước lọc hàng ngày. Kim tiền thảo sẽ giúp bào mòn viên sỏi và tống nó ra ngoài qua đường tiểu
- Rau om: rửa sạch 1 nắm rau om rồi giã nát vắt lấy nước, thêm chút muối, ít nước sôi khuấy đều uống mỗi ngày 2 lần. Uống liên tục trong 1 tuần.
- Đu đủ xanh: cắt đầu đuôi, bỏ hạt, giữ nguyên vỏ, thêm chút muối vào lỗ khoét rồi hấp cách thủy đến khi chín mềm. Để nguội và ăn cả quả. Cách này bạn cũng thực hiện trong vòng 1 tuần
- Quả sung: đập dập quả sung bánh tẻ hoặc thái mỏng rồi phơi khô sau đó sao vàng hạ thổ. Khi dùng, bạn sắc với nước khoảng 4 bát đến khi cạn còn 1 bát. Áp dụng bài thuốc này sau mỗi bữa ăn
- Cỏ mần trầu: sắc 20g cỏ mần trầu, 20g lá từ bi, 20g kim tiền thảo, 20g ké hoa đào với 400ml nước để uống hàng ngày. Mỗi ngày uống 3 lần vào sáng, trưa, tối.
Cách phòng bệnh sỏi thận
Thay đổi chế độ ăn là một trong những cách hiệu quả để phòng tránh sỏi thận mới hình thành hoặc tái phát. Bạn nên uống nhiều nước hơn để làm loãng nước tiểu giúp ngăn ngừa sỏi hình thành. Các bác sĩ khuyến nghị nên uống khoảng 10 ly nước mỗi ngày bao gồm nước và các loại đồ uống khác
Giảm lượng đạm động vật. Nhiều người ăn nhiều đạm động vật hơn mức cần thiết dẫn đến sự phát triển của sỏi thận. Vì vậy thay vì ăn nhiều thịt, bạn nên bổ sung rau củ quả vào chế độ ăn.
Bạn nên ăn nhạt hơn vì lượng natri trong cơ thể càng nhiều thì càng có nhiều canxi trong nước tiểu. Giảm lượng natri bằng cách hạn chế ăn nhiều muối, thức ăn nhanh, thực phẩm đóng gói. Cố gắng ăn ít hơn 2000mg natri mỗi ngày
Cơ thể bạn cần canxi để giúp hỗ trợ xương, nhưng bổ sung canxi thực sự có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận hình thành. Trừ khi bạn được yêu cầu uống bổ sung canxi do bị loãng xương thì bạn nên lấy canxi từ thực phẩm thay vì uống canxi. Bạn có thể làm điều này bằng cách ăn hoặc uống hai đến ba phần sữa hoặc thực phẩm giàu canxi khác mỗi ngày, chẳng hạn như sữa và sữa chua.
Sỏi canxi oxalate, loại sỏi thận phổ biến nhất, hình thành khi canxi và oxalate kết hợp trong nước tiểu. Nếu bạn đã được chẩn đoán bị sỏi thận canxi oxalate, bác sĩ có thể khuyên bạn nên hạn chế ăn thực phẩm có chứa lượng oxalate cao như củ cải, hạt tiêu, socola, khoai tay, đậu nành…
